Multipl skleroz (MS) merkezi sinir sisteminin (MSS) kronik, inflamatuar, demiyelinizan bir hastalığıdır. Hastalık daha çok atak ve remisyonlarla seyreder. Lezyonlar MSS’inde bulundukları bölgelere göre çeşitli semptomlar verirler. Tedavi atak tedavisi, profilaktik tedavi ve semptomatik tedavi olarak üç bölüme ayrılabilir. Glukokortikoidler (GC) MS akut ataklarında çoğunlukla intravenöz pulse formunda yılda birkaç kez 3-10 gün arasında kullanılmakta ve atakların gerilemesini hızlandırmaktadır. GC’nin kas-iskelet sisteminde çeşitli olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Avasküler nekroz (osteonekroz) GC kullanımının sık görülen bir komplikasyonudur. GC kullanımına bağlı avasküler nekroz en sık femur başında görülür. MS’li hastalarda GC kullanımına bağlı femur başı avasküler nekrozu (FBAVN) oluşabilir. FBAVN asemptomatik ve ağrısız olabilir veya ağrı ile kalçalarda kısıtlılığa yol açabilir. MS’li hastalarda kalçada spastisiteden dolayı ağrı ve kısıtlılık olabileceğinden ayırıcı tanıda mutlaka FBAVN göz önünde bulundurulmalı ve ekarte edilmelidir. Bu yazıda MS tanısı ile izlenmekte iken yılda birkaç kez yüksek doz GC kullanan hastada gelişen FBAVN olgusu sunulmuştur ve güncel literatür ışığında bu iki hastalığın birlikteliği tartışılmıştır. Bu olgu sunumunun amacı; GC kullanma öyküsü olan MS hastalarında normal direkt radyografi bulguları olsa bile, magnetik rezonans görüntüleme (MRG) ile FBAVN’nın ekarte edilmesinin önemine dikkat çekmektir. FBAVN’ın klinik semptomları MS’in kalça tutulumu ile karışabildiğinden, FBAVN’nın atlanması veya geç tanı konulması özürlülüğü artırabilir.

Multiple sclerosis (MS) is a chronic, inflammatory, demyelinating disease of the central nervous system (CNS). Disease is often characterized by attacks and remissions. The lesions present various symptoms according to their locations in the CNS. The treatment can be divided into three categories as attack treatment, prophylactic therapy and symptomatic treatment. Glucocorticoids (GC) are used in acute attacks of MS usually in intravenous pulse form for 3-10 days several times in a year and they accelerate the remission of attacks. GC has various positive and negative effects on the musculoskeletal system. Avascular necrosis (osteonecrosis) is a common complication of GC using. GC-induced avascular necrosis is frequently seen in femoral head. GC-induced femoral head avascular necrosis (FHAVN) may occur in patients with MS. FHAVN may be asymptomatic and painless or may cause pain and limitations in the hips. Since hip pain and limitations can be seen in MS patients due to spasticity, FHAVN should be absolutely considered and ruled out in differential diagnosis. In this article, a FHAVN case developed due to high-dose GC using for several times a year in a patient while being followed-up for MS was presented, and the association of these two diseases was discussed in the light of current literature. The aim of this case report is to point out the importance of ruling FHAVN by magnetic resonance imaging (MRI) in MS patients even they have normal direct radiography findings. Ignoring or late diagnosing FBAVN may increase disability. Since clinical symptoms of FHAVN can be confused with MS’s hip involvement, ignoring or late diagnosing FHAVN may increase diasability.

Gebelik ile ilişkili osteoporoz (GİO) kadınları gebeliğin son üç ayında veya doğumdan sonra etkileyebilen nadir görülen bir klinik durumdur. GİO’nun prevelansı, nedeni, risk faktörleri, prognozu ile ilgili çok az şey bilinmektedir. Bir veya daha fazla vertebral kırık, şiddetli, uzun süren sırt ağrısı ve boyda kısalmaya neden olabilir. Bu olgu sunumunda doğumdan bir ay sonra başlayan ciddi sırt ağrısı olan, multipl vertebral kırıklı 32 yaşındaki GİO tanılı hasta bildirilmektedir. Özgeçmişinde gecikmiş menarş, diyetle düşük kalsiyum alımı mevcuttu. Radyolojik incelemelerde 8. torakal vertebrada kompresyon fraktürü, 11 ve 12. torakal vertebralarda ve lomber omurgada kamalaşma görüldü. Kemik mineral yoğunluğu (KMY) ölçümünde total lomber bölge T-skoru ve Z-skoru -2,8, femur boynu T-skoru ve Z-skoru sırasıyla -1,2 ve -1,1 idi. Hafif alkalen fosfataz yüksekliği ve 25-hidroksi vitamin D düşüklüğü dışında laboratuvar incelemelerinde anormallik saptanmadı. Doğumdan üç ay sonra ağrıyı azaltmak amacıyla T8 kifoplasti uygulandı. Beş yıl takip boyunca tedavide vitamin D3, kalsiyum, kalsitonin, bisfosfonat, GABA anologları, analjezikler, fizik tedavi ajanları, kuru iğneleme kullanıldı. Tüm tedavi yöntemleri ile hastanın sırt ağrısı anlamlı derecede geriledi. 10 puanlık görsel analog skalaya (GAS) göre ağrı skoru 10’dan 3’e düştü, ancak 5 yıl takip boyunca kifoplasti çevresindeki lokalize ağrı hafif derecede (GAS skoru 3) de olsa devam etti. Takip süresi boyunca yeni kırık saptanmadı ve omurga KMY’sinde belirgin düzelme gözlendi. Hastanın günlük yaşam aktivitelerine katılımı arttı. Gebeliğin son üç ayında veya erken postpartum dönemde sırt ağrısı gelişen hastada ayırıcı tanıda GİO düşünülmeli ve hastanın iyilik hali için uzun dönem destek planlanmalıdır.

Pregnancy associated osteoporosis (PAO) is a rare clinical condition that may affect women during third trimester of pregnancy or after delivery. Little is known about the prevalence, cause, risk factors and prognosis of PAO. It can cause severe, prolonged back pain with one or more vertebral fractures and height loss. Herein we report a case of PAO in a 32 year-old female who presented with severe back pain with multiple vertebral fractures started 1 month after delivery. There were delayed menarche and low dietary calcium intake in history. The radiological examinations have shown compression fracture of 8th thoracic vertebra and wedging of 11th and 12th thoracic vertebras and whole lumbar spine. In the bone mineral density (BMD) testing, total lumbar spine T-score and Z-score were -2,8 and femoral neck T-score and Z-score were -1,2 and -1,1 respectively. There were no abnormalities in laboratory findings except mild alkaline phosphatase elevation and low 25-hydroxy vitamin D level. Three months after delivery for pain reduction T8 kyphoplasty was applied. Along 5-year follow up vitamin D3, calcium, calcitonin, bisphosphonate, GABA anologs, analgesics, physical agents, dry needling were used for treatment. Back pain improved with all kinds of treatments significantly (On the 10-point visual analog scale (VAS) pain scores decreased from 10 to 3). The patient had continued pain in the operated area with decreased intensity (VAS score of 3) along 5-year follow up. There were no new fractures and marked recovery of spine BMD was observed during the same period. Activities of daily living improved permenantly. When back pain occurs in a patient at last trimester of pregnancy or early postpartum period, PAO should be considered in differential diagnosis and long term support should be planned for patient’s well being.

Giriş: Romatoid Artrit (RA) kronik destrüktif inflamatuvar bir hastalıktır. Bu çalışma RA tanısıyla takip ettiğimiz hastalarda akuaterapi ve balneoterapinin etkilerini araştırmak amacıyla planlanmıştır.
Hastalar ve Metod: Çalışmaya Amerikan Romatizma Derneği (ACR) tanı kriterlerini dolduran ve RA tanısı konulan toplam 59 hasta dahil edildi. Hastalar randomize olarak üç gruba ayrıldılar. Grup 1(n= 20) balneoterapi, grup 2 (n=20) akuaterapi, grup 3 (n=19) kontrol grubu olarak kabul edildi. Balneoterapi ve akuaterapi uygulamaları haftada beş gün, üç hafta süresince toplam 15 seans verildi. Hastalar klinik ve laboratuvar parametrelerce değerlendirildiler. Klinik değerlendirme; ağrı, sabah sertliği süresi, şiş ve hassas eklem sayısı, hastalık aktivite skorlaması (DAS28), Modifiye Sağlık Sorgulama Anketi (mHAQ), hastanın ve doktorun global değerlendirmesi ölçümünü içermektedir. Laboratuvar parametreler ise eritrosit sedimentasyon hızı (ESR), C-reaktif protein (CRP) olup tüm değerlendirme parametreleri tedavi öncesinde, tedavi sonrası (3. hafta) ve 3. ayda yapıldılar.
Bulgular: Hastaların yaş ortalamaları 54 ± 10.7(25-75) ve ortalama hastalık süreleri 122.3 ± 98.1 (1-424) aydır. Akuaterapi grubunda ise DAS 28 skorlarında (p<0.001), hassas nokta sayısında (p<0.005), GAS skorlarında (p<0.005), mHAQ (p<0.05), hastanın ve doktorun global değerlendirim sonuçlarında istatistiksel anlamlı düzelme olduğu gözlendi (p<0.05). Sedimantasyon ve CRP değerleri istatistiksel anlamlı düşüktü (p<0.05). Ancak gruplar arasında istatistiksel farklılık olmadığı gözlendi (p>0.05).
Sonuç: Akuaterapi uygulamalarının RA tanılı hastalarda DAS28, ağrı, yaşam kalitesi parametreleri üzerine olumlu etkileri olması nedeniyle tedavi protokolleri içerisinde göz önüne alınması gerekliliğini düşünmekteyiz.

Objective: Rheumatoid Arthritis (RA) is a chronic destructive inflammatory disorder. This study is aimed to investigate the effects of balneotherapy and aquatherapy in the treatment of RA patients.
Patients and Methods: A total of 59 patients who fulfilled the American College of Rheumatology diagnostic criteria for RA were included this study. Patients were randomly assigned into three groups. Group 1 (n=20) received balneotherapy, group 2 (n=20) received an aquatic exercise program and group 3 (n=19) was accepted as control group. These programs were applied five times a week, over three weeks (15 sessions). Patients were evaluated for clinical and laboratory parameters. Clinical parameters included pain,duration of morning stiffness, number of swollen and tender joints, disease activity score (DAS28), Modified health assessment questionnaire (mHAQ), physician’s and patient’s global assessment and hand grip strength. Laboratory evaluation included erythrocyte sedimentation rate(ESR) and C-reactive protein (CRP). The assessment parameters were measured before, at the end of and after 3 months of the therapy.
Results: The mean age of the patients was 54 ± 10.7 (25-75) years and the mean disease duration was 122.3 ± 98.1 (1-424) months. In aquatic exercise group we observed an improvement in DAS28 scores (p<0.001), in the number of tender joints (p<0.005), in VAS scores (p<0.005), mHAQ (p<0.05), physician’s and patient’s global assessments (p<0.05). Also there was a statistically significant decrease in ESR results in aquatherapy group compared to other groups ( p<0.05). However no statistically significant difference was obtained between three groups (p>0.05).
Conclusion: This study shows that aquatic exercise program is beneficial in the management of DAS28, pain, HAQ parameters and should be taken in to consideration in planning exercise therapy for RA patients.

Amaç: Bu çalışmada amacımız, Osteoporotik kalça kırıklı olgularda, Frax® Türkiye modelinin Osteoporotik kırık riskini tahmin edebilirliğini değerlendirmek ve etkileyen faktörleri belirlemekti.
Hastalar ve Yöntem: 2009-2012 yılları arasında Kastamonu ve Afyonkarahisar İllerinde kemik yoğunluğu taraması yapılan ve onamları alınarak çalışmaya dahil edilen 104 osteoporotik kalça kırıklı hastanın sonuçları değerlendirildi. Grup 1 (n=36): Osteoporotik kalça kırıklı olgulardan, Grup 2 (n= 33): Diğer bölge osteoporotik kırıklı olgulardan ve Grup 3 (n =35): Daha önce osteoporotik kırık öyküsü olmayan, benzer yaş grubundaki olgulardan oluşuyordu. Tüm olguların son geçirdikleri kalça kırığı dikkate alınmaksızın, önceki kırıkları ve kaydedilen risk faktörleri kullanılarak Frax® ile kırık riski hesaplandı. Gruplar kırık riski, t-skorları ve demografik verileri bakımdan karşılaştırıldı.
Bulgular: Major ortopedi kırık (MOK) öyküsü olan Grup 1 ve Grup 2’deki hastalara ile MOK öyküsü olmayan Grup 3 deki hastaların Frax® ile hesaplanan kırık riskleri bakımından istatistiksel anlamlı fark vardı (p<0.05). Grupların t-skorları bakımından ise: Grup 1 ile Grup 3 arasında anlamlı fark varken (p<0.05), Grup 2 ile Grup 3 arasında anlamlı fark yoktu (p>0.05). Yaş ortalaması bakımından Grup 1 ile Grup 3 arasında istatistiksel anlamlı fark varken (p<0.05), grup 2 ile grup 3 arasında anlamlı fark yoktu (p>0.05). Ayrıca gruplar arasında diğer risk faktörleri açısından istatistiksel fark yoktu (p>0.05).
Tartışma: Bu çalışmanın sonuçları; Major osteoporotik kırık riski açısından; MOK öyküsü, ileri yaş ve t-skoru düşüklüğünün en önemli risk faktörleri olduğunu göstermektedir. Ayrıca Frax® Türkiye modelinin, Kastamonu ve Afyon İllerinde, Türk toplumunda osteoporotik major kırık ihtimali olan hastaların riskini tahmin edebildiği söylenebilir. Bununla birlikte bu sonuçlar, çalışmanın sınırlı sayıda seçilmiş hasta grubunda yapılmış olması nedeniyle Frax® Türkiye modelinin revize edilmesi gerektiği yönündeki endişeleri gidermekte yeterli olmayabilir.

Objectives: In this study, we aimed to evaluate the effectiveness of Turkish FRAX model in the prediction of osteoporotic fracture risk and to determine the factors that may affect the results in this model.
Patients and Methods: Data of 104 patients with hip fracture who had underwent bone densitometry scan between 2009-2012, in Kastamonu and Afyon cities in Turkey, were assessed in this study. Patients were divided into 3 groups. Group-1; patients with osteoporotic hip fractures (n=36), group-2; patients with other osteoporotic bone fractures (n=33), group-3; patients with no osteoporotic fracture history (n=35). The recent osteoporotic fractures in patients were ruled out and by noting the former fractures and previously determined risk factors, fracture risks were calculated by Frax method. The groups were compared on the basis of fracture risks, t-scores and demographical characteristics.
Results: A statistically significant difference was found between the patients with major osteoporotic fracture (MOF) in group-1 and group-2 and patients with no MOF history in group-3 (p<0.05). When t-scores were compared between the groups, there was difference between group-1 and group-3 (p<0.05), there was no difference between group-2 and 3 (p>0.05). With respect to average age in patients, a significant difference was found between group-1 and 3(p<0.05), however, no statistical difference between group-2 and group-3 (p>0.05). Also, no statistically difference with regard to other risk factors was found between the groups (p>0.05).
Discussion: Results of this study: Previos MOFs, advanced age and a remarkable decrease in t-scores are the main risk factors in osteoporotic fractures. Turkish FRAX® model may be useful in the prediction of fracture risk in patients with increased risk factors in Turkish population. However, this study is inadequate to conclude that Turkish Frax model must be revised to fulfill the expectations in determining osteoporotic fracture risk.

Kas-isklelet sistemi tümörleri sinsi ve sessiz kliniğe sahiptir, bu yüzden gözden kaçırılabilir. İstirahatte ortaya çıkan ağrı tümör açısından uyarıcıdır. Bu yazıda da istirahatte olan diz ağrısı dışında herhangi bir şikayeti olmayan hastada femur distal ucunda enkondrom tanısı alması sunulmuştur.

Musculoskeletal system tumors may be insidious and overlooked easily in the clinic. Rest pain can be the only sign and must need attention. A patient with resting knee pain is presented here who have been finally diagnosed as enchondroma of the distal femur

Amaç: Bu çalışma, postmenopozal osteoporozlu hastalarda sırt ağrısının uyku kalitesi, yaşam kalitesi ve depresyon üzerine etkilerini değerlendirmeyi amaçladı. Ayrıca biz kemik mineral yoğunluğunu (KMY) ile bu değişkenlerin ilişkilerini de değerlendirdik.
Gereç ve Yöntem: Araştırmaya postmenopozal osteoporoz tanısı alan 105 hasta dahil edildi. Hastalar Avrupa Osteoporoz Derneği Yaşam Kalitesi Anketi (QUALEFO-41), Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve Pittsburgh Uyku Kalite İndeksi (PUKİ) ile değerlendirildi. Sırt ağrısının şiddeti Görsel Anolog Ölçek (VAS) kullanılarak değerlendirildi.
Bulgular: Hastaların yaş aralığı 46 ile 75 arasında olup ortalama 61.16±7.59 idi. Ağrı skorları arttıkça depresyon skorları da artmakta ve uyku kalitesi ve yaşam kalitesi kötüleşmekteydi (p<0.01). Depresyon, uyku kalitesi ve yaşam kalitesi arasında güçlü pozitif korelasyon vardı (p<0.01). Ancak Lomber vertebra (L1-L4) T-skorları ve L1-L4 BMD değerleri ile VAS, toplam PUKİ skoru, QUALEFO-41 toplam skoru ve BDÖ skorları arasında korelasyon bulamadık.
Sonuç: Postmenopozal osteoporozlu hastalarda yüksek ağrı skorları düşük uyku ve yaşam kalitesi ve depresyon ile ilişkili olabilir. Depresyon, uyku bozukluğu ve düşük yaşam kalitesi birbirini etkileyebilir. Postmenopozal osteoporozlu hastalarda temel tedavinin yanında sık bir yakınma olan sırt ağrısının tedavi edilmesi, uyku ve yaşam kalitesi ve depresyon üzerinde olumlu sonuçlar sağlayabilir.

Aim: This study aimed to assess the effects of back pain on the quality of sleep, quality of life and depression in patients with postmenopausal osteoporosis. We also evaluated the relationship between bone mineral density (BMD) and these parameters.
Methods: One hundred and five patients diagnosed with postmenopausal osteoporosis were included in this study. The patients were evaluated on the Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO-41), the Beck Depression Inventory (BDI) and the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). The intensity of back pain was evaluated using the visual analog scale (VAS).
Results: Patients ranged in age from 46 to 75, with a mean age of 61.16±7.59. As pain scores increased, depression scores increased and sleep quality and quality of life were impaired (p<0.01). There were strong positive correlations among depression, sleep quality and quality of life (p<0.01), but we did not find significant correlations among lumbar spine (L1-L4) T-scores, L1-L4 BMD values, VAS, PSQI total scores, QUALEFFO-41 total scores and BDI scores.
Conclusion: High pain scores in postmenopausal patients may be related to low quality of sleep and of life, and depression. Depression, sleep disorder and low quality of life may affect each other. Treating back pain, a frequent symptom in postmenopausal osteoporosis patients, may produce favorable effects on quality of sleep and life and on depression, as well as basic management.

Bu makalede kronik kadmiyum maruziyetine bağlı osteoporoz gelişen 35 yaşında erkek hasta sunuldu. Bu vaka aracılığıyla kadmiyum ve osteoporoz arasındaki ilişki tartışıldı. Meslek hastalıklarının önlenmesinin önemi vurgulandı.

In this paper presented is a 35 year-old man with osteoporosis due to chronic cadmium exposure. Association between osteoporosis and cadmium has been discussed via this case. Prevention of occupational diseases has been highlighted.

Amaç: Gonartroz tanısı alan hastalarda fizik tedavi ajanlarından ultrason (US) ve kısa dalga diatermi (KDD) etkinliğini karşılaştırmak amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: American College of Rheumatology (ACR) sınıflama kriterlerine göre gonartroz tanısı almış hastalar çalışmaya alındı. Diz bölgesinden cerrahi geçirmiş, travma geçirmiş, son 6 ay içinde diz içine enjeksiyon yapılmış, son bir yıl içinde fizik tedavi almış hastalar çalışmadan dışlandı. Hastalar iki gruba (KDD grubu ve US grubu) ayrıldı. Birinci gruba HP (20dk), US (1.5 w/cm2, devamlı), TENS (20dk), egzersiz uygulandı. İkinci gruba ise HP (20dk), KDD (15dk), TENS (20dk), egzersiz programı uygulandı. Fizik tedavi programı haftada 5 gün, toplam 15 seans olarak uygulandı. Tedavi öncesi ve sonrası fonksiyonelliği ve ağrıyı değerlendirmek için vizüel ağrı skalası (VAS) ve Western Ontario and MacMaster osteoarthritis index (WOMAC)kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya toplam 132 hasta alındı, hastaların 63 tanesi KDD (%47.7), 69 tanesi US (%52.3) grubundaydı. Her iki grubun da tedavi öncesi ve tedavi sonrası VAS, WOMAC arasında istatistiksel anlamlı fark yoktu. Her iki grupta da VAS, WOMAC değerleri tedavi ile istatistiksel olarak anlamlı şekilde azalmıştır (tüm p<0.001).
Sonuç: Bu çalışma ile uygulanan her iki fizik tedavi modalitesinin de gonartroz tedavisinde etkin olduğu ancak birbirlerine üstün olmadığı gösterilmiştir.

Objective: To compare the efficacy of ultrasound(US) and short wave diathermy(SWD) in the gonarthrosis patients.
Materials and Methods: Patients who had been diagnosed gonarthrosis according to American College of Rheumatology(ACR)classification criteria were included into the study. Patients who have undergone knee surgery, had trauma, had knee injection into the knee in the last six months, and had received physical therapy(PT) in the past year were excluded from the study. Patients were divided into two groups(US group and SWD group). HP(20min), US(1.5 w/cm2, continuous ), TENS(20min), exercise were administered to the first group. HP(20min), SWD(15min), TENS(20min), exercise were implemented to the second group. PT was administered for 5days a week, for 15sessions in total. Visual analog scale(VAS) and Western Ontario and MacMaster osteoarthritis index(WOMAC) were used to assess function and pain before and after PT.
Results: 132patients were included into the study, 63patients(47.7%) were in SWD group, and 69patients(52.3%) were in USgroup. There were no statistically difference between the VAS,WOMAC values of the groups before and after PT. In both groups, VAS,WOMAC were scores statistically significantly decreased with treatment(all p<0.001).
Conclusion: This study showed that both these PT modalities are effective in treating the gonarthrosis, but not superior to each other.

Kanat skapula (skapula alata) skapulanın medial kenarının veya inferior açısının torakstan uzaklaşması ile karakterize klinik bir durumdur. Travmatik, iyatrojenik veya idyopatik olabilir. KS önemli fonksiyonel problem olmasının yanı sıra ciddi estetik sorun oluşturur. Tanı fizik muayene sonrası yapılan görüntüleme ve elektrodiyagnostik çalışmalar ile konur. Bu çalışmada kanat skapulaya neden olan iki farklı olguda tanı ve tedavi aşamalarının literatür eşliğinde tartışılması amaçlanmıştır.

Wing scapula (scapula alata) is a clinical condition characterized by divergence of the medial edge of the scapula or the inferior angle of the thorax. This condition may be traumatic, iatrogenic or idiopathic. Wing scapula, as well as being a major functional problem creates serious aesthetic issue. Diagnosis is made by physical examination, the imaging and electrodiagnostic studies. The aim of this study was to discuss the diagnose and treatment of wing scapula of two different cases with the recent literature.

Amaç: Postmenapozal osteoporotik kadınlarda fibromiyalji sıklığının ve ilişkili risk faktörlerinin belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya osteoporoz tanısı konulmuş 137 postmenapozal kadın hasta alındı. Hastaların yaş, medeni durum, eğitim düzeyi, meslek, boy ve kiloları sorgulandı, vücut kitle indeksi hesaplandı. Osteoporoz risk faktörleri Kanada tanı ve tedavi rehberine göre belirlenen majör ve minör risk faktörleri olarak kaydedildi. Kemik mineral yoğunluğu lomber vertebralardan ve proksimal femurdan DXA cihazı (LUNAR DPX-IQ) ile değerlendirildi. Vertebral kompresyon kırığı iki yönlü torakal ve lomber vertebra grafileri çekilerek değerlendirildi.Hastaların hassas noktalarına bakılarak 1990 ACR kriterlerine göre fibromiyalji tanısı konuldu.
Bulgular: 137 postmenapozal osteoporotik kadın hastanın 26’da (%19) fibromiyalji bulunmaktaydı. Hastaların 94’ü (%68.6) evli, 43’ü (%31.4) evli değil, 63’ü (%46) okur yazar, 74’ü (%54) okur yazar değildi. Hastaların yaş ortalaması 73.56±6.17 yıldı. Lojistik regresyon analizi sonuçlarına göre ileri yaşın, evli olmanın, majör osteoporoz risk faktörü sayısının ve lomber ve femurdaki kemik mineral yoğunluğundaki azalmanın postmenapozal osteoporotik kadınlarda fibromiyalji gelişiminde istatistiksel olarak anlamlı risk faktörü olduğu bulundu. Eğitim düzeyinin, VKİ’nin ve minör osteoporoz risk faktörlerinin fibromiyalji gelişiminde anlamlı risk faktörü olmadığı bulundu.
Sonuç: Postmenapozal osteoporotik kadınlarda fibromiyalji açısından dikkatli olunmalıdır.

Objective: The purpose of the study was to determine the prevalence of fibromyalgia in postmenopausal women with osteoporosis and to determine the associated factors with fibromyalgia.
Material\Method 137 postmenopausal women with osteoporosis admitted to our outpatient clinic were included in the study. A questionnaire that was including patients’ age, marital status, education level, occupation, height, weight was completed. Risk factors of osteoporosis were recorded. major and minor risk factors were determined according to Canadian diagnosis and treatment guideline.
DXA was used to determine bone mineral density of the lumbar spine and femoral neck. Thoracal and lumbar compression fractures were evaulated with thoracal and lumbar radiography. The diagnosis of fibromyalgia was according to the 1990 American College ofRheumatology (ACR) criteria.
Results: 26 (19%) of 137 postmenopausal women with osteoporosis had fibromyalgia. 94 (68.6%) of all patients were married and 43 (31.4%) of all patients were not married, 63 (46%) of all patients were literate, 74 (54%) of all patients were illiterate. The average age of patients was 73.56±6.17. According to the results of logistic regression analysis, advanced age, to be married, the number of major risk factors and the decrease of lomber and femur bone mineral density were found to be risk factors for fibromyalgia. Educational level, BMI and the number of minor risk factors were not found to be a risk factors for fibromyalgia.
Conclusion: It is importatnt to be careful for fibromyalgia not only in premenopousal women but also in postmenopausal osteoporotic women.

Postpartum Spinal Osteoporoz (PPSO) gebelikle ilişkili nadir görülen bir osteoporoz tablosudur. Genellikle ilk gebeliğin son üç aylık döneminde veya puerperal dönemde görülen bel, sırt ağrısı, vertebral kompresyon kırıklarına bağlı boyda kısalma ve kifoz semptomları ile karakterizedir. Burada ilk gebeliğinden sonraki postpartum dönemde bel ağrısı ve vertebralarda kompresyon kırıkları olan bir olguyla PPSO tablosuna dikkat çekmeyi amaçladık. Gebelikle ilişkili PPSO, bel ağrısının sıra dışı, ender bir nedeni olmakla birlikte laktasyon dönemindeki kadının fiziksel ve psikolojik sağlığı ve yaşam kalitesi üzerindeki büyük etkisi, anne-bebek arasındaki ilişkinin gelişimi üzerine olası olumsuz etkileri nedeniyle ayrıcı tanıda göz önünde bulundurulmalıdır.

Postpartum spinal osteoporosis (PPSO) is a rare form of osteoporosis related to pregnancy. It generally appears within the last trimester of pregnancy or postpartum period of the first child. The most common symptoms are low back pain, dorsalgia, loss of height due to vertebral compression fractures and kyphosis. Herein we aimed to draw attention to a case with PPSO, presenting with low back pain and vertebral fracures after postpartum period of the first child. While PPSO is an uncommon and rare disease, it should be considered in differential diagnosis of low back pain because of it’s great impact on the physical and psychological health and on the quality of life of pregnant and lactating women and possible negative influence to the development of a normal relationship between mother and child.